Du hành ngược thời gian tại Bảo tàng vàng lớn nhất thế giới ở thủ đô Bogota, Colombia

Lịch sử của Museo del Oro

Năm 1934, Banco de la República (là ngân hàng Trung ương của Colombia) bắt đầu thu thập các vật phẩm thời tiền Colombia để giúp bảo vệ di sản khảo cổ học của nước này.

Mẫu vật được gọi là Quimbaya Poporo là vật thể đầu tiên trong bộ sưu tập. Nó là một trong những tác phẩm tiền Colombia được xem là có giá trị cao nhất trong bộ sưu tập. Poporo là một thiết bị được sử dụng bởi các nền văn hóa bản địa Nam Mỹ hiện tại và tiền Colombia để lưu trữ một lượng nhỏ vôi được tạo ra từ vỏ sò bị cháy và nghiền nát. Nó bao gồm hai phần: hộp đựng và nắp với chốt dùng để đưa vôi vào miệng khi nhai lá coca. Vì việc nhai coca là linh thiêng đối với người bản địa nên các poporos cũng được cho là có sức mạnh thần bí và thể hiện địa vị xã hội.

Quimbaya Poporo được mua vào năm 1939 bởi Banco de la República, sau khi một nhà sưu tập tư nhân quyết định bán nó. Vật thể 1.800 năm tuổi gần như đã bị đưa vào nấu chảy cho đến khi Bảo tàng Museo del Oro được quyết định thành lập nhằm cứu các đồ vật bằng vàng khỏi bị phá hủy, buôn bán bất hợp pháp. 

Sau một khoảng thời gian hoạt động, bảo tàng đã có được bộ sưu tập đồ sộ với khoảng 32.000 hiện vật bằng vàng với hơn 20.000 hiện vật được làm từ hợp kim và các vật liệu khác.

Bộ sưu tập vàng lần đầu tiên được trưng bày trong gần ba thập kỷ tại tòa nhà của Đảng Cộng hòa Pedro A. López ở Bogotá. Năm 1940, triển lãm đầu tiên được thực hiện tại ngân hàng trung ương nhưng chỉ phục vụ cho mục đích bảo tồn và nghiên cứu cho các nhà khảo cổ. Và phải đến năm 1959, bảo tàng này mới chính thức mở cửa công khai cho công chúng tham quan.

Đến năm 1998, với vốn đầu tư lên đến 20 triệu USD, bảo tàng được mở rộng và cải tạo, trở thành một trong những bảo tàng quan trọng nhất và thu hút đông đảo khách tham quan nhất Colombia.

Triển lãm cố định trong bảo tàng được chia thành 12 hành lang khác nhau cho từng nền văn hóa đặc trưng. Chúng bao gồm: Calima, Cauca, Chocó, Malagana, Muisca, Nariño, Quimbaya, San Agustin, Tairona, Tierraadentro, Tolima, Tumaco, Uraba và Zenu.

Các cuộc triển lãm trong bảo tàng nằm trên ba tầng. Ở tầng hai có một phòng làm việc bằng kim loại cho thấy các kỹ thuật khai thác và sản xuất của luyện kim cổ đại. Ngoài ra, trên tầng hai còn có một căn phòng trưng bày người và vàng ở Colombia thời kỳ tiền Tây Ban Nha.

Trên tầng ba là phòng Vũ trụ học và Tượng trưng, nơi khám phá các chủ đề thần thoại, đạo giáo và biểu tượng kim loại. Ngoài ra, trên tầng 3 là phòng cúng khiến du khách đắm chìm trong thế giới của những nghi lễ cúng dường.

Cuối cùng, trên tầng 4 là Phòng khám phá, đây là phòng thúc đẩy sự tương tác và phản ánh xung quanh sự đa dạng và ý nghĩa của các di sản mà bảo tàng lưu giữ. Ngoài ra, có một cửa hàng quà tặng và quán cà phê trong bảo tàng.

Vào năm 2018, tạp chí National Geographic thậm chí còn vinh danh bảo tàng này là một trong những bảo tàng tốt nhất trên thế giới.

Vén màn bí ẩn của người Colombia

Người Colombia quan niệm rằng, vàng không chỉ là đồ trang sức, mà nó còn là vật linh thiêng để kết nối giữa con người và thần linh. Vì vậy, ngay từ thời xa xưa cách đây hàng nghìn năm, thủ lĩnh của các bộ tộc ở các vùng đất của Colombia đã tìm ra vàng ở các mỏ trên dãy núi Andes hùng vĩ, từ đó họ đã biết cách chế tác vàng thành những vật trang trí trên khắp cơ thể của mình để thể hiện quyền lực thống trị. Sau đó, vàng còn tiếp tục được chế tác thành các vật dụng thường ngày như mặt nạ, tượng…

Được biết, những hiện vật bằng vàng được trưng bày ở bảo tàng đều có niên đại hàng nghìn năm. Chúng đều là những tác phẩm tinh xảo được làm từ bàn tay khéo léo của các nghệ nhân cổ xưa.

Trong đó, nổi bật là chiếc bè vàng Muisca nổi tiếng được tìm thấy ở Pasca (Colombia) vào năm 1969, đại diện cho nghi lễ zipa (người thủ lĩnh) mới của Bacatá, cơ sở cho thần thoại El Dorado của người Muisca. Người ta ước tính rằng mẫu vật này được tạo ra vào khoảng giữa 600 và 1600 TCN.

Tác phẩm có phần đế là hình một chiếc thuyền bằng gỗ với kích thước 19,5 cm x 10,1 cm và các hình khác nhau trên bè. Hình lớn nhất đứng ở giữa tượng trưng cho tù trưởng, được trang trí bằng mũ, khuyên mũi và hoa tai và được bao quanh bởi những người lính mang biểu ngữ của tù trưởng. Tỷ lệ của vàng trong báu vật là 80%.

Con thuyền mô tả lại lễ nhận chức của thủ lĩnh Muisca, từng diễn ra tại Hồ Guatavita. Theo truyền thuyết, trong nghi lễ này, người thừa kế thủ lĩnh phủ bụi vàng lên cơ thể và nhảy xuống hồ cùng với lễ vật bằng vàng và ngọc lục bảo cho các vị thần.

Chiếc bè này được ba người nông dân tìm thấy vào đầu năm 1969 trong một hang động ở làng Lázaro Fonte thuộc thành phố Pasca, trong một chiếc bình gốm, được trang trí bằng hình người có khuôn mặt có hàm răng sắc nhọn. Các linh mục của thành phố đã bảo vệ di vật này cho đến khi nó được mua lại bởi Bảo tàng Museo del Oro.

Mảnh giáp che ngực có hình dạng giống người dơi. Khi thực dân Tây Ban Nha tới Nam Mỹ vào thế kỷ 16, họ nhanh chóng cướp hàng trăm tấn vàng và bạc của Đế chế Inca. Người Inca chỉ kịp giấu một phần báu vật trong những ngôi mộ bí mật và nhiều đền thờ linh thiêng. Ngày nay người ta trưng bày chúng trong Bảo tàng Vàng.

Theo truyền thuyết, khi thực dân Tây Ban Nha bắt được vua Atahualpa của Đế chế Inca, họ hứa rằng Atahualpa sẽ tự do nếu ông chuộc mạng bằng lượng vàng đủ lớn để chất đầy trong một căn phòng. Ngoài ra Atahualpa phải nộp một lượng bạc gấp đôi số vàng.

Vua Inca đã thực hiện lời hứa, song thực dân Tây Ban Nha bội ước. Họ giết ông trước khi các tướng của Đế chế Inca chuẩn bị vận chuyển lô vàng lớn nhất tới điểm hẹn.

Khi biết tin vua chết, các tướng quyết định giấu vàng ở một hang bí mật trong núi Llanganates, một nơi nằm giữa dãy núi Andes và rừng Amazon.

Một kịch bản khác cho rằng người Inca ném tất cả đồ vật bằng vàng xuống một hồ để người Tây Ban Nha không thể lấy chúng.

Hiện tại, trung bình mỗi ngày có hàng nghìn lượt khách tham quan bảo tàng vàng với giá vé 3.000 peso một người (khoảng 25.000 VNĐ). Tuy nhiên, trẻ em dưới 10 tuổi và người già trên 60 tuổi được miễn phí. Riêng ngày Chủ nhật, bảo tàng vàng nói riêng và tất cả hệ thống các bảo tàng ở Colombia nói chung đều miễn phí tham quan cho tất cả mọi người.